* Bu yazı Mardin Eski Belediye Başkanı Av. Mehmet Beşir Ayanoğlu'nun 23 Temmuz 2020 tarihli yazısı olup, kendi sayfasından alınmıştır
MARDİN MARANGOZLARI
(NICCÂR/NICCÊRÎN)
Marangozculuk mesleği hayat ve ölüm ile iç içe yaşayan bir meslek. Yeni doğan bebekler için beşik yapılırken vefat edenler için tabut yapıyorlar.
Marangozlar çarşısından aşağıya indiğinizde en dikkatinizi çeken husus; ağaç kütüklerinden kesilen doğramaların çok güzel kokusuydu. O güzel çam, gürgen, ceviz, çınar, dut, meşe, söğüt ağaçları, ahşap ve tutkal kokusu ayrıca çekiç, keser ve hizar sesleri sizin marangozlar çarşısına geldiğinizin hissini yaşatırdı.
Bir iki adım sonrası kavak ağaçlarından imal edilmiş ve yeşile boyanmış tabutu gördüğünüzde, şehirde bir vefat olduğunu anlardınız.
Bir taraftan canlı yaşam için üretilen kapı, pencere, konsol veya kanepeler diğer taraftan ölüm için imal edilen tabut. Yani marangozlar çarşısında ölüm ile hayat iç içeydi. Hayatı bütün veçhesi ile burda yaşardınız.
Marangozların, üreteceği ürünlerin kaliteli olmasını sağlayan ilk şey ahşabın kuru olmasının sağlanmasıydı. Bu sebeple marangozlar çarşısında bulunan dükkanları üst tarafında ve dükkan önlerinde kerestelerin kuruması için yan yana dizildiğini görürdünüz.
Marangozlar genelikle; çeyiz sandığı, oturma kanepeleri, konsol (gardrop gibi), divan, sandalye, bebek beşiği, taht (yazın avluda yatmak için), topaç, bayram salıncağı, dolap, kirez altlığı, telli dolaplar, oklava, carcar her türlü kapı ve pencereler vs gibi ürünler imal ederlerdi.
Köroğlu, “tüfek icat oldu mertlik bozuldu” der.
Pimapen’in ve hazır mobilya sektörünün icadıyla, marangozluk mesleği de eski önemini yitirdi maalesef. Önceden alt çarşıda bulunan marangozlar çarşısı, marangoz esnafının üretim mekanıydı. Mardin’in ahşaptan üretilmesi gereken ne kadar ürün varsa burada üretilirdi. Fakat sanayileşme ve makinalaşmanın yaygınlaşmasıyla birlikte bu meslek dalı da eski önemini yitirdi.
Eskiden çam veya ceviz ağacından üretilen ev mobilyaları, yatakları, kanepelerin yerini büyükşehirlerde üretilen malzemeler aldı. Hazır üretilen çekyat kanepe ve koltuklar Mardin’in meşhur kanepelerini tedavülden kaldırdı. Tabi bu alanda çalışan Mardinli marangoz esnafı da farklı alanlara kaymak zorunda kaldı. Büyükşehirlerde üretilen koltuk ve kanepe satıcılığına geçmek zorunda kaldı bir kısım esnaf. Bir kısım usta ve kalfa da büyükşehirlerde ki bu üretim tesislerinde çalışmak için göç etmek zorunda kaldı.
Mardin tarihi yapı evleri ile bütünleşen ve Mardin’in nevi şahsına münhasır ceviz ağacından üretilen koltuk, konsol, kanepe ve yataklar tarih olmaya,
yüzyıllarca tecrübe imbiğinden süzülerek üretilen ve şehir mimarisi ile uygunluk gösteren bu ürünler artık yok olmaya yüz tuttu.
Aslında biz farkında olmadan kültür erozyonuna uğruyorduk ve bunun farkında bile değildik.
Modernleşme, beton yapılı evlerin tercihi ile de eski geleneksel Mardin kültürü de elimizden kayıp gidiyordu. Kayıp giden sadece kültür değildi, bir yaşam tarzıydı. Şimdiler de eski kanepe, konsol ve yatakları çocuklarımız artık Sabancı müzesinde görüp tanıyabiliyordu.
Bu değişim Mardinli marangoz esnafını da şehirden kopardı.
Bu mesleği icra eden kimler yoktu ki?
Mardin’de marangozluk mesleğini icra eden hemşerilerimiz;
-Sadi Muratoğlu
-Zeki Eldem
-Ata Cura (Beytil Paşavat)
-Bedi Cura
-Ziya Cura
-Ali Cura
-Murat Cura
-Sıraç Cura
-Bedii Kanayran
-Bedi Ayanoğlu (İsfendiyar)
-Mehmet Bedii Ayanoğlu
-Ahmet Beyt Eme (Kanayran)
-İbrahim Ağırakça
-A.Kadir Paşaoğlu ve kardeşi
-Kemal Paşaoğlu
-Ali Paşaoğlu
-Şeyhmus Paşaoğlu
-A.Latif Ceyhan ve oğulları
-Ahmet Ceyhan
-Mahmut Ceyhan
-Veysi Ceyhan
-Yusuf Ceyhan
-Hıdır Ceyhan
-Abdurahman Ceyhan
-Derviş Ceyhan
-Hikmet Ceyhan
-Mehmet Ceyhan
-Ata Tatlıdede
-A.Kerim Tatlıdede
-Hamit Beşenk
-Edip Beşenk
-Hamit Beşer
-Mahmut Durak (Beyt Şello)
-Fahri Durak
-Beşir Durak
-Nezir Durak
-Hacı Behi Beşenk
-Süleyman Kafdağ(Beyt hacı Izyep)
-Mehmet Kafdağ
-Izyep Kafdağ
-Mehmet Yay
-Münir Yay
-Siraç Yay
-Nezir Yay
-Ethem Yay
-A.Latif Bilbay
-Şeyhmus Bilbay
-Mehmet Bilbay
-Ahmet Bilbay
-A.Kerim (Ağa)
-Suphi Parlakoğlu (Beyt Mamiş)
-Hasan Parlakoğlu
-Beşir Parlakoğlu
-Mehmet Sait Parlakoğlu
-A.Rahman Parlakoğlu
-Ahmet Aycun (Beyt Şahşe)
-Mehmet Sait Aycun
-Tahir Aycun
-Aziz Aycun
-İbrahim Aycun
-Davut Aycun
-Ahmet Aycun
-Aziz (marangozlar odası başkanı)
-Şeyhmus Arık
-Nezir Çavuşoğlu
-Münir Çavuşoğlu
-A.Rezzak Çavuşoğlu (Eski marangozlar başkanı)
-A.Halim Daye (Min Beyt İl Kış)
-Yusuf Olğaç
-Siraç Salarvan (Beyt Cerede )
-Mustafa Salarvan (Beyt Cerede )
-Davut Aşar (Beyt Hammet Fetho)
-Fatih Aşar
-Zeki Aşar
-Beşir Aşar
-Nezir Aşar
-Mehmet Beşir Ceylan (Beyt Salıho)
-Mithat Ceylan
-Hakan Ceylan
-Mehmet Ceylan (Beyt Salıho)
-Murat Balcan (Beyt Temmo)
-Süleyman Balcan
-Mehmet Balcan
-Sadi Balcan
-Faruk Ceylan
-A.Kerim Eldem (Beyt il Çepi)
-Hakkı Eldem
-Zeki Eldem
-Naif Durak (Beyt Şello)
-Mehmet Sait Durak
-Suphi Doyan
-Ali Arcık
-Zeki Arçik
-Tekin (Takı) Arcık
-Mehmet Arcık (Beyt Ali Ismen)
-Murat Arcık
-Şeyhmus Arcık
-Zeki Arcık
-Şeyhmus Arcık
-Siraç Arcık
-Osman Arcık
-Zeki Çavuş
-Mehmet Şerif Velioğlu (Beyt Velo)
-Ali Velioğlu
-Selim Velioğlu
-Derviş Velioğlu
-Mehmet Nezir Velioğlu
-Murtaza Velioğlu
-Zeki Velioğlu
-Ümran Velioğlu
-Şeyhmus Arık
-Mehmet Mataracı
-Faraç Akdeniz
-Tahsin Unat (Beytil Paşavat)
-Celal Unat
-Veysi Cura (Beytil Paşavat)
-Mehmet Nezir Cura
-Feridun Cura
-Halil Çamurdaş
-Faruk Doğmuşöz
-Mevlüt Doğmuşöz
-Kenan Akışın
-Aslan Yay
-Yahya Kaya
-Kenan İldoğan (Beyt Kao)
-Aziz Özel (Beyt Hac Abdal)
-Ahmet Günder
-A.Kadir Günder
-Kemal Günder
-Mehmet Ali Mungan (Beyt İlniyreye)
-Fuat Tekin
-Derviş Ali Sara (Kıpkapçı/Takunya ustası)
-Şeyhmus Sara
-Fehmi Teker
-Kadri Erakman
-Fahri Şello
-Ahmet Samur
-Osman Yağmurcu
-Mehmet Özçift (İmhamnet il zazavi)
-İsmail Ürün (İl Zazavi)
-Ferhan Sincar
-Sabah Bağcı
-Ali Akdeniz (İl Melle)
-Fehmi Akdeniz
-Veysi Akdeniz
-A.Kadir Akdeniz
-Yusuf Olğaç
-Mehmet Zeki Olğaç
-Ahmet Tatlıdede (Şeyh Ahmet )
-Mahmut İl Şevrep
-Hacı Muhittin Ceylan
-Mehmet Özçift
-A.Rezzak Özçift
-Ali Nihat Mataracı (1960-1980 Marangozlar Odası Başkanı)
-Şakir Bayartan Efendi (1930-1940)
Çocukları;
-A.Kerim Bayartan
-A.Rezzak Bayartan
-A.Vahap Bayartan
-A.Hamit Bayartan
-Zeki Bayartan
-A.Kerim Ağma (Beyt Seyit Kerimo)
-A.Kadir Ağma
-Muhittin Ağma
-Kemal Ağma
-Zennun Ağma
-İhsan Sanlı
-Mehmet Düzgören
-Ahmet Kantaş
-Mehmet Ali Bağcı (Beytil Fahriye)
-Mehmet Ali Efeoğlu(Beyt Acemismail)
-Adil Efeoğlu (Beyt Acemismail)
-İsmet Efeoğlu (Beyt Acemismail)
-Kemal Efeoğlu (Beyt Acemismail)
-Zeki Temizer (Beytil Yeteme)
-Münir Tamçelik
-Hacı Kemal (Beytil Halife)
-Salih Devren
-Suphi Devren
-Bekir Ağma (Beyt Seyit Kerimo)
-Beşir Ağma
-Münir Ağma
-Gani Homan (Beyt Kermo Fatime)
-Zahit Homan
-Adil Yücesoy (Beyt Hacıkasımefendi)
-Münir Yay
-Sıraç Yay
-Sıraç Doğmuşöz
-Şeyhmus Bulğak (Beyt Mırî)
-Adnan Bulğak
-Hüseyin Erbek (Beyit Seyyit Riyhan)
-İsmet Günder
-Mehmet Ali Çalbay (Beyt Melle Davut)
-Mehmet Beşir Çalbay
-Münir Çalbay
-Şükrü Kalkan (Beytil Ayyaş)
-Nazım Yücesoy (Beyt Hacıkasımefendi)
-İbrahim Uncu (Beytil Dıkkék)
-İsmet Uncu
-Bedir Uncu
-Ahmet Uncu
-Feris İlnıcár
-Şeyhmus Perikét
-Mehmet Perikét
-Mehmet Savuncu
-Hacı Hasip İncioğlu
-Fahri Durak (Beyt Şello)
-Selahattin Gözal
-Mehmet Alp
-Rıdvan Ceyhan
-Bedi Ertekin (Beyt Hisoke)
-A.Kerim Sadioğlu (Beytil Sadiye)
-Mehmet Ali Olğaç
-İzettin Günder
-Selahattin Aktolon
-Mehmet Akşit
-Nezir Akşit
-Adnan Arcasoy (Beyt Ali Sekne)
-Ali Arcasoy
-Hacı Zeki Beşenk -Hızarcı-
-Hacı Behi Beşenk-Hızarcı Elek ustası-
-A.Latif Erdolu -Elek Ustası-
-Kemal Erdolu -Elek Ustası-
-Şeyho Bıtto
-Hıdır Gözal (Beyt Temmo)
-Kemal Gözal
-Halil Avcıoğlu (Beyt Issıyyad)
-Vedat Avcıoğlu
-Bedrettin Bayasan
-Aziz KALKAN (Beyt Baba Iyyeş ailesinden; Teker mahallesi sakinlerinden marangozlar çarşısının en büyük atölyesinin ortaklarından, marangoz ve sonrasında kalıpçılık mesleklerini icraa edip memlekete birçok sanaatkarın kazadırılmasına vesile oldular)
-Beşir KALKAN,
-Necip KALKAN,
-ibrahim KALKAN,
-ismail KALKAN,
-A.latif KALKAN,
-Şükrü KALKAN,
-Sabahattin KALKAN
-Faysal Usta (Köy hizmetlerinden emekli)
-Mehmet Talip Acarkan
-M.Ali Mungan
-Şeyh Ahmet TATLIDEDE usta ve ogulları Ali TATLIDEDE VE Servet TATLIDEDE
(Beytil Gazada)
-Şeyhmus Gültekin ve babası 1985 yılında dükkanı kaçakçılar çarşısındaydı
-Tevfik Sabahoğlu
-Raci Topaloğlu
-Davut Acece
Vefat eden Mardinli marangoz hemşerilerimize Allah’tan rahmet, hayatta olanlara ve halen bu mesleği icra eden kardeşlerimize, amcalarımıza da
sağlık, sıhhat, afiyet ve başarılar diliyoruz.
Bu yazının hazırlanmasında bize desteği olan Mehmet Beşir Ceylan (Beyt Salıho) abimize teşekkür ediyorum.
Eklemeyi unuttuğumuz marangoz ustası veya kalfa hemşerilerimiz varsa isim soy isimleri lakaplarıyla birlikte yorumlar kısmına eklenmesini, ayrıca marangozlarla ilgili aktarılacak anektod, fotoğraf veya öykü varsa da bunun da yorumlar kısmına yazılmasını rica ederim.
